สำนักสหปฏิบัติฯ

พิธีกรรม กรรมวิธี

มนุษย์ถูกจัดตามเหตุผลว่าเป็นสัตว์ชนิดหนึ่ง แต่มนุษย์ก็แยกยกตนเองว่าเป็นสัตว์ประเสริฐ เพราะถือว่าตนมีปัญญาและฉลาดกว่าบรรดาสัตว์ทั้งหลาย การกระทำต่างๆของมนุษย์จำเป็นต้องพัฒนาการ การวิวัฒนาการจากการพัฒนาของมนุษย์ต้องอาศัยความคิดอารมณ์และจิตใจที่หยั่งลึกลงจิตวิญญาณผสมคละเคล้าไปด้วยอำนาจของกิเลสตัณหา และอุปทาน การพัฒนาพฤติกรรมมีโอกาศผิดพลาดลงสู่ความเสื่อมเสียและต่ำทรามได้ ถ้าจิตถูกเกาะกุมหุ้มห่อด้วยอำนาจของความโลภ ความโกรธ และความหลง

สิ่งที่เป็นรากฐานของขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรม เช่นการพัฒนาการทางด้านภาษาที่บรรพบุรุษได้สร้างไว้ให้เป็นแบบอย่าง เป็นสิ่งที่ดีเปรียบเสมือนกับต้นไม้ใหญ่ที่ต้องมีรากชอนไชลงสู่ดินเพื่อยึดเลี้ยงลำต้นให้มีชีวิตยืนยาวอนุชนรุ่นหลังควรศึกษาและจรรโลงรูปแบบของวัฒนธรรมเดิมที่ดีงาม และบางเรื่องต้องพัฒนาให้ดียิ่งขึ้น

พิธีกรรม การกระทำพิธีของสังคมชาวพุทธมีหลายรูปแบบ และยังมีประเพณีที่ถือปฏิบัติสืบทอดต่อๆกันมาตามความเชื่อในลักษณะที่ประสมประสานปะปนกับพิธีกรรมและประเพณีลักธิของคนต่างถิ่นต่างชาติที่มาอาศัยอยู่ในสังคมเดียวกัน ประเพณีและพิธีกรรมของชาวไทยที่โดดเด่นและมีความสำคัญ ที่จำเป็นต้องรักษาและปฏิบัติสืบต่อไป และต้องเพียรพยายามวางรูปแบบให้เหมาะสมน่าเลื่อมใสศรัทธา เช่น ประเพณีวันสงกรานต์ ประเพณีวันลอยกระทง พิธีวันมาฆบูชา วันวิสาขบูชา วันอาสฬหบูชา วันเข้าพรรษาและออกพรรษา พิธีบวชนาค แต่งงาน และงานศพ เป็นต้น

พิธีกรรมส่วนใหญ่ที่ปฏิบัติกันนั้น มีความเกี่ยวพันและสำคัญต่อเรื่องของพระพุทธศาสนา จัดทำขึ้นด้วยความศรัทธาและความเชื่อ เพื่อความเป็นสิริมงคลและความศักดิ์สิทธิ์ อีกทั้งเป็นการระลึกถึงเนื่องในโอกาส  พิธีกรรมทางพุทธศาสนาส่วนมากเกิดภายหลังจากที่พระพุทธเจ้าได้เสด็จปรินิพพานไปแล้ว  ของเดิมที่เคยยกเลิกหายไปก็กลับหวนขึ้นมาอีก พิธีกรรมใหม่ก็ถูกสร้างขึ้นจากจินตนาการเจตนาหาผลประโยชน์บางประการ จนกระทั่งปัจจุบันการประกอบพิธีกรรมมีมากเกินความจำเป็นกลายเป็นความสับสนและเดือดร้อน
พิธีกรรมที่มากเกินไปเปรียบประดุจดั่งเปลือกที่พอกห่อหุ้มแก่นแท้ของสัจจธรรมคำสอนในศาสนามีทั้งผลดีและผลเสีย ข้อสำคัญอยู่ที่ผู้ปฏิบัติมีความเข้าใจถูกต้องแล้วเลือกปฏิบัติ  พิธีกรรมในแง่ดีเปรียบกับเปลือกของต้นไม้หรือกระพี้ที่ปกป้องหล่อเลี้ยงสัจจธรรม แต่ถ้ามีมากเกินควรแก่การกระทำก็เป็นแง่เสีย กลายเป็นสิ่งห่อหุ้มที่หนาเทอะทะ โอกาสที่จะเผยให้เห็นถึงสัจจธรรมคำสอนที่แท้จริงของศาสนาก็จะถูกบดบังไป อีกทั้งยังสร้างความลุ่มหลงมัวเมางมงาย เสียเงินทองข้าวของและเวลาอันมีค่าไปอย่างน่าเสียดาย ปิดโอกาสที่จะฝึกฝนสติปัญญาให้เฉลียวฉลาดเพื่อก้าวไปถึงประโยชน์และจุดหมายที่แท้จริงของศาสนา  ถ้าภิกษุในศาสนามัวเมาลุ่มหลงติดยึดอยู่ในพิธีกรรมและผลประโยชน์ จนลืมจุดประสงค์ที่มุ่งหมายว่าตนเองมาบวชเพื่อบวชเรียน เพื่อการศึกษาแล้วจะได้นำไปปฏิบัติไปสั่งสอนผู้อื่นช่วยให้พ้นทุกข์ ก็กลับยิ่งทำให้เกิดทุกข์หนักกับตยเองและสังคมเพิ่มขึ้น

พิธีกรรม แปลว่าการบูชา ตามความหมายในพจนานุกรมเพียงสั้นๆ การบูชาเป็นการสักการะสิ่งซึ่งมองไม่เห็นได้ด้วยตาปราศจากความชัดเจน จึงเป็นสิ่งเลื่อนลอยเมื่อขาดความแน่ใจ การบูชาจึงต้องมีการริเริ่มเสริมแต่งเพิ่มเติมในพิธีกรรมให้มากขึ้นเรื่อยๆ เพื่อให้เกืดความมั่นใจในผลของการบวงสรวงต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์ คล้ายกับการประจบประแจงผู้ยิ่งใหญ่ที่มีอำนาจ การประกอบพิธีกรรมจึงเลอะเลือน ความหมายของศัพท์คำว่า พิธีกรรมจึงเป็นคำที่มีความหมายที่คนยุคใหม่ หรือปราชญ์ทางภาษาเพ่งโทษไปในเชิงลบ

คำว่า พิธี ที่แผลงมาจาก คำว่า วิธี เมื่อมีคำว่ากรรมเข้าไปต่อท้ายก็เป็นพิธีกรรมเป็นความหมายของคำศัพท์ในเชิงศรัทธาโบราณ ส่วนวิธีกรรมมีความหมายเป็นคำศัพท์ในเชิงปัญญายุคสมัย ครั้นผู้ใช้ภาษาจะนำคำว่าวิธีกรรมไปใช้ในเชิงวิชาการ ก็เกรงไปว่าจะมีความหมายในความรู้สึกที่เป็นเชิงลบ เช่นเดียวกับคำว่าพิธีกรรม ปราชญ์ทางภาษาจึงคิดปรับเปลี่ยนกลับคำว่า วิธีกรรมให้เป็นคำว่ากรรมวิธี ทำให้เกิดความรู้สึกเป็นคำที่มีเชิงชั้นที่ทันสมัยและโก้หรูดูเหมาะแก่การใช้ในเชิงวิชาการ

คำว่า กรรมวิธี(กำมะวิที) เป็นคำนามแปลว่า ลักษณะอาการหรือวิธีการที่ผันแปรหรือเปลี่ยนแปลงไปตามธรรมชาติ หรือที่มนุษย์ทำขึ้นอันดำเนินการในการประดิษฐ์กรรม จากความหมายของคำว่า กรรมวิธี และความหมายของคำว่า พิธีกรรม จากพจนานุกรม ความเหมาะสมในการนำคำว่ากรรมวิธีไปใช้กับตำรับตำราทางวิชาการ ย่อมมีความรู้สึกที่ดีในการนำไปใช้ในความหมายได้เหมาะสม เพื่อสนองความประสงค์ตรงตามความหมายเชิงวิชาการเหมาะแก่วิทยาการในการอรรถธิบายถึงผลงานของศาสตร์ทั้งหลาย เพราะคำว่ากรรมวิธีเป็นที่ไม่เลอะเลือนเลื่อนลอย  ผิดกับคำว่าพิธีกรรม ซึ่งความหมายสั้นๆเพียงการบูชา ถูกนำไปใช้ในเชิงวิชากรรมอันเป้นความหมายในศัพท์เชิงลบ

จากการเปรียบเทียบความหมายของคำว่าพิธีกรรมเป็นศัพท์ที่ล้าสมัย ส่วนกรรมวิธีเป็นศัพท์สมัยนิยมแต่ความเหมาะสมที่จะนำไปใช้ขึ้นอยู่กับวินิจฉัยของผู้เป็นปราชญ์ เพราะตามความจริงจะเป็นนักวิทยาศาสตร์ล้ำนำสมัยหรือจะเป็นนักการศาสนาหรือไสยการใดๆ ทุกคนทุกฐานะก็เป็นคนที่มีจิตใจละเอียดอ่อน มีความเป็นมนุษย์ที่มีศรัทธาและปัญญาเพื่อสร้างผลงานทุกด้านให้เกิดเป็นความสำเร็จเพื่อสนองความต้องการของตนเองและสังคมด้วยกันทั้งนั้น

มนุษย์ผู้มีจิตใจสูงถึงจะสร้างสรรค์ทางด้านรูปธรรมวัตถุและนามธรรมทางจิตใจ ก็ต้องมีความสำนึกถึงความรู้สึกขอบคุณในผลงานด้านวิวัฒนาการที่สืบทอดจนเป็นวัฒนธรรม และนะความกตัญญูคือรู้คุณ และกตเวทิตา คือแทนคุณแก่ผู้เป็นบรรพชนที่ได้ก่อสิ่งที่เป็นพื้นฐานของความรู้ เพื่อให้นำมาเป็นความคิดแตกฉานทางปัญญามาจนถึงปัจจุบันนี้ จะเป็นพิธีกรรมหรือกรรมวิธี ย่อมเป็นภาษาที่มีคุณค่าทั้งสิ้น แล้วแต่กรณี