สำนักสหปฏิบัติฯ

การทำใจ กับ ทำความเข้าใจ

การที่มนุษย์ได้รับโอกาสในการศึกษา การอบรมสั่งสอนแตกต่างและไม่เท่ากัน ศักยภาพ คือพลังศรัทธาและพลังปัญญาที่สั่งสมอยู่ในตัวมนุษย์ หากได้รับการฝึกฝนปรับประสานอย่างถูกต้องตรงตามจริตของธาตุปราณหรือที่เรียกว่าพลังชีวิต คนๆนั้นจะกลายเป็นผู้มีความสามารถเหนือปกติ สมัยก่อนมนุษย์ต้องใช้ชีวิตอย่างสมบุกสมบัน ใช้กำลังทางร่างกายในการทำมาหากิน ร่างกายของคนรุ่นก่อนจึงมีความกำยำล่ำสันและบึกบึน ครั้นนักประดิษฐ์ได้คิดสร้างเครื่องทุ่นแรงต่างๆ เช่น เครื่องยนต์กลไก เครื่องมือเกษตรกรรมหรือแม้แต่เครื่องทำความสะอาดในบ้าน และอุปกรณ์ในการปรุงอาหารในครัวเรือน จึงทำให้มนุษย์ใช้แรงกายน้อยลง ร่างกายก็บอบบาง


สังคมมนุษย์เปลี่ยนแปลงวิถีจากการใช้กำลังทาสงร่างกายน้อยลง หันมาใช้กำลังทางสมองและกำลังความคิดเพิ่มขึ้น จึงทำให้มีความหนักจิตกระเทือนใจมากขึ้นกว่าที่เป็นอยู่เดิม ความรุนแรงในปัญหาชีวิตทำให้สังคมเกิดความวุ่นวายกลายเป็นสังคมวิกฤติ ทุกคนต้องต่อสู้เพื่อความอยู่รอดตั้งแต่ยังเป็นมนุษย์ตัวน้อยๆ และนับวันจะรุนแรงขึ้นจนเข้าลักษณะที่ว่า ต่างคนต่างไขว่คว้าแสวงหาผลประโยชน์กอบโกยเข้าสู่ตัวเองอย่างไม่เกรงกลัวบาปกรรม


ชีวิตเต็มไปด้วยความสับสน พบกับความทุกข์ที่มาบีบคั้น และยังต้องพบกับภัยอันตรายต่างๆ ที่เข้าคุกคามตั้งแต่เยาว์วัย จึงเป็นสาเหตุให้เขาเหล่านั้นขาดความมั่นใจและขาดความเป็นกลาง บ้างก็ใฝ่สูงจนเกินศักดิ์ บางคนก็ใฝ่ต่ำจนเสียศรีไปก็มี จะหาผู้ใฝ่รู้ใฝ่ต้องการแต่พอเหมาะสมและพอดีตามศัดิ์ศรีของตนนั้นดูจะยากเข้าไปทุกวัน ค่านิยมของสังคมก็ติดอยู่กับความรู้สึกที่ว่า ตัวเองหรือลูกหลานและพวกพ้องต้องโตอย่างมีเกียรติ แม้แต่จะตายลงไปก็ต้องตายอย่างสมเกียรติเป้นการปลูกฝังจิตสำนึกให้เกิดความตึงเครียด ยากแก่การทำใจและทำความเข้าใจในวิถีทางที่เป็นสัจธรรมแท้จริงของชีวิต วางตนไม่ถูกเพราะไม่เข้าใจชีวิต กระบวนการและวิธีการที่ฝึกฝนพัฒนาตนเอง ตามหลักพระพุทธศาสนาสอนให้พิจารณาถึงชีวิตที่เป็นองค์รวม ที่แนบเนียนสนิท เช่น ชีวิตต้องประกอบขึ้นด้วยขันธ์ห้า ต้องมีรูปคือกาย เวทนาคืออารมณ์ สัญญาคือจำได้หมายรู้ สังขารคือความเสื่อมสลายของรูป วิญญาณคือความรู้สึก หากขาดขันธ์ตัวหนึ่งตัวใดชีวิตก็ดำรงคงอยู่ไม่ได้


ร่างกายและจิตใจมีความสัมพันธ์กันอย่างกลมกลืน มนุษย์ควรยอมรับและหันมาให้ความใส่ใจอย่างจริงจังต่อการฝึกจิตด้วยวิธีการที่ถูกต้อง พัฒนาการให้ทันสมัยขึ้นกว่าเก่า ซึ่งส่วนมากเยาวชนจะเข้าใจผิดคิดว่า การฝึกจิตเป็นเรื่องของผู้แก่ผู้เฒ่า หรือเป็นเรื่องของพระสงฆ์สมณะชีพราหมณ์ การสรร้างวิธีการเรียนการสอนในการฝึกจิต ให้เข้าใจถึงความสัมพันธ์ระหว่างกายอย่างเป็นกระบวนการ ไม่ควรแบ่งแยกว่า วิธีการฝึกจิตที่เรียกว่า วิชิจิตวิทยาสากล(PHYCHOLOGY) คือวิธีที่ถูกต้องและเป็นที่ยอมรับอย่างเป็นทางการเท่านั้น และควรจะให้รู้ว่า วิธีการฝึกสอนกรรมฐานสมาธิภาวนา หากปราชญ์ผู้ชาญฉลาดทางด้านจิตวิทยา นำมาเสนอสอนในเชิงวิชาการที่เป็นสากล เพื่อให้เยาวชนเกิดความสนใจและทำความเข้าใจในวิชาพุทธจิตวิทยาอันเลิศล้ำและละเอียดอ่อน ผู้เรียนและผู้สอนจะกลายเป็นบัณฑิตที่สมบูรณ์ และเป็นปราชญ์ที่ชาญฉลาดด้วย


ทรรศนะที่น่าเป็นห่วงยิ่งของนักจิตวิทยาสังคม ที่มีแนวโน้มไปในทำนองว่า เรื่องของการสอนวิปัศศนากรรมฐานและสมถะกรรมฐาน เป็นความรู้ระดับภูมิปัญญาพื้นบ้าน ยิ่งกว่านั้น ครูบาอาจารย์ผู้ฝึกสอนสมาธิกรรมฐานภาวนาก็ยังมาทำความแปลกแยก ทำให้เกิดความสับสนในระหว่างวิชาสมถะกรรมฐานภาวนาและวิชาวิปัสสนากรรมฐาน ว่าเป็นคนละสายและมีความเหลื่อมล้ำต่างกัน  การฝึกจิตและพัฒนากายอยู๋ในสังขารเดียวกัน ไม่ว่าจะเป็นแบบภูมิปัญญาสากล หรือภูมิปัญญาพื้นบ้านทั้งกายและจิต ไม่เว้นว่าจิตระดับไหนล้วนต้องมีความสัมผัสและสัมพันธ์โยงใยกันเป็นลูกโซ่สอดคล้องด้วยกันทั้งสิ้น        


การทำใจ คือการฝึกจิตแบบสมถะกรรมฐาน เพื่อให้จิตของคนๆนั้นเกิดความสงบราบเรียบนิ่งแน่นอน จนเกิดความมั่นคงทนทานต่อสิ่งเร้าที่เป็นอุปสรรคและศัตรูทั้งหลายที่จะมากระทบ หลังจากจิตมีความนิ่งสนิทด้วยการทำใจได้อย่างดี ย่อมนำจิตที่มีคุณภาพดีแล้ว จากการปฏิบัติสมถะไปสู่การทำความเข้าใจให้จิตได้รับรู้ ได้เรียนรู้ ได้พิจารณาถึงปัญหา แล้วก่อให้เกิดเป็นปัญญา ที่จะนำมาแก้ไข และต่อสู้กับปัญหาที่มีจำนวนน้ำหนักนับไม่ถ้วนตัน    


 การทำวิปัสสนากรรมฐานไม่จำเป็นที่จะต้องมุ่งเพื่อหลุดพ้น เบื่อหน่ายหมดอาลัยในชีวิต แล้วคิดหนีไปใช้ชีวิตตามลำพังเสมอไป หากมีเจตนามุ่งเพียงสร้างปัญญาเพื่อนำมาแก้ไขปัญหาที่เกิดจากตัณหาของมนุษญ์ให้ครบรอบครบวงจร ผ่อนปรนทนต่อสู้ปัญหาหนี้สิน การตกงาน ความวุ่นวายของการจราจร ความเดือดร้อนในเรื่องปัญหาเศรษฐกิจยุคไอเอ็มเอฟ ความห่วงใยไฟที่กำลังไหม้ป่า และผลาญพร่าธรรมชาติไฟราคะทางเศรษฐกิจที่กำลังเผาผลาญป่าคอนกรีต ไฟกิเลสราคะของผู้มีอำนาจกำลังเผาผลาญป่าที่ทุกชีวิตต้องอาศัยร่วมเกิด ร่วมอยู่ และร่วมตาย     ความเดือดร้องอย่างแสนสาหัสของสังคมในทุกหย่อมหญ้า ที่เกิดจากผู้มีอำนาจจำนวนเพียงไม่กี่คนไม่กี่กลุ่ม ทั้งอดีตที่ผ่านมา ทั้งปัจจุบันที่กำลังบ้าคลั่งอำนาจ ใช้อำนาจอย่างผิดๆสร้างความพินาศให้แก่สังคม   


มนุษย์เกิดมาใช้ชีวิตอยู่ในโลกเพียงช่วงสั้นๆ ถ้าคิดสั้นไร้ความคิด ไม่รู้จักการทำใจ คือปลงๆไปเสียบ้าง หมั่นทำความเข้าใจในโลกธรรม ก็คงต้องระวังว่าเวรกรรมจะสนองคนเข้าสักวันหนึ่งจนได้